Studiedag: Verbinden met de toekomst

Na de gebruikelijke ontvangst met koffie en thee, het weerzien van (en even bijkletsen met) collega’s van andere IKC’s en in sommige gevallen een snelle overdracht tussen duo’s had iedereen een plekje in de zaal gevonden en openden Wilbert Arends en Chris Merkx als dagvoorzitters deze studiedag. Wilbert (IKC Remigius) en Chris (Sport IKC Het Startblok) zijn binnen het directieteam samen kartrekkers voor het thema duurzaamheid en inmiddels al omgedoopt tot Het Duurzame Duo. Heel ontspannen en met humor hebben zij ons door de dag geleid.

Annemieke Miltenburg (bestuurder) vertelde over de koers 2022-2026 Verbinden met de toekomst, met als nieuw hoofdthema duurzaamheid. Meer over die nieuwe koers kun je hier lezen.
Het koersplan is ook nu weer overzichtelijk en kleurrijk verbeeld door Judith van Iersel, die daarvoor op het podium (toch wel enigszins ongemakkelijk) een bloemetje en applaus in ontvangst nam. Elk IKC en basisschool krijgt een banner met dit nieuwe koersplan.

Theo Peters, lid van onze Raad van Toezicht en Adviseur Duurzame Bedrijfsvoering & Energiemanagement bij Achmea, maakte ons daarna een stuk wijzer over de Duurzame Werelddoelen ofwel de Sustainable Development Goals (SDG’s). Hij liet ons met voorbeelden zien hoe grote bedrijven aan de verschillende thema’s werken. De doelen worden vertaald naar concrete acties om ze stap voor stap te behalen.
Ook voor kinderen is er een heleboel over te vinden. Wil je er morgen al mee aan de slag met je leerlingen? Dat kan! De 17 SDG’s worden voor kinderen helder uitgelegd in verschillende filmpjes. Op diezelfde site vind je ook digibordlessen.

De video over de groei van de wereldbevolking die Theo ons liet zien (kijk ‘m hier terug), was confronterend en maakte zeer goed duidelijk dat we met z’n allen op deze wereld niet door kunnen blijven gaan zoals we de afgelopen eeuw gedaan hebben. Gemiddeld genomen gebruiken we ruim drieënhalf keer de capaciteit van de aarde, terwijl we er maar één hebben.

Tijdens de koffiepauze die volgde, arriveerden de kinderen die op deze studiedag bij onze BSO’s waren. Zij kwamen om in gesprek te gaan met de volgende gastspreker, eregast mag ik wel zeggen: Jan Terlouw.

Jan Terlouw (1931) heeft in zijn leven de wereld enorm zien veranderen. Zijn ervaring ligt op verschillende vlakken. Na zijn doctoraalexamen wis- en natuurkunde promoveerde hij in 1964 op onderzoek naar kernfusie. Na nog enkele jaren van wetenschappelijk onderzoek ging hij eind jaren 60 de politiek in. Voor D66 was hij Tweede Kamerlid. In de Tweede Kamer hield hij zich al voornamelijk bezig met economie, energie en milieu. Later werd hij minister van Economische Zaken en vicepremier. Nadat hij in 1982 de politiek verliet, heeft hij nog verschillende bestuurlijke functies vervuld, vooral voor natuurorganisaties.

Daarnaast was Jan Terlouw een succesvol schrijver. Na het uitbrengen van zijn eerste boek Pjotr in 1970 volgden nog vele titels. Jongere collega’s zullen vooral zijn jeugdromans Oorlogswinter, Briefgeheim en Koning van Katoren kennen: deze zijn nog niet zo lang geleden verfilmd. Oudere collega’s kennen vast ook wel andere boeken zoals Oosterschelde; Windkracht 10 en Gevangenis met een open deur. In de boeken van Jan Terlouw kwamen vaak maatschappelijke problemen aan de orde.

Ter gelegenheid van zijn 85^e verjaardag in 2016 hield Jan Terlouw in het televisieprogramma De Wereld Draait Door een indringende toespraak over de wereld, het milieu en de politiek. De laatste jaren zet Terlouw zich in om het thema duurzaamheid op zoveel mogelijk plaatsen op de agenda te krijgen. In die hoedanigheid was hij ook bij ons te gast. Zijn voorwaarde was wel, dat hij in gesprek zou mogen met kinderen. Geen enkel probleem, natuurlijk! Onze collega’s van Zonnekinderen waren inmiddels naar de OGtent gekomen met de andere eregasten van de dag. De kinderen die dat wilden, mochten er op het podium bij komen zitten.

Jan Terlouw praatte met hen over de verscheidenheid aan planten- en diersoorten, hoe hij die verscheidenheid in zijn leven heeft zien afnemen en wat daar de reden voor is. Het was mooi om te zie hoe hij de kinderen op hun gemak stelde. Ze durfden steeds meer te vertellen en gaandeweg het gesprek kwamen er meer kinderen bij op podium: ook kinderen die eerst niet durfden, klommen later het trapje op. Er kwamen zelfs nog een mop en een kunstje voorbij.
De kinderen konden goed vertellen wat je kunt doen om de natuur te helpen en niets te verspillen: korter douchen, de verwarming niet aan doen of wat kouder zetten, geen afval in de struiken gooien. De opmerking: ‘Als er een kip ziek was, maakte mijn opa er altijd kippensoep van’ zorgde voor een lach door de hele zaal. En toch: de tijd dat we vooral zelfvoorzienend waren en mensen hun eigen kippen en varkens aten, is nog maar een paar generaties geleden. Verspilling was haast een doodzonde.

Yvette Watson was met Terlouw meegekomen. Yvette werd in 2021 verkozen tot ‘duurzaamste professional’ in de ABN AMRO Duurzame 50 verkiezing, een thermometer van duurzaamheid in bouw en vastgoed. Ze is o.a. mede-oprichter van PHI Factory, een adviesbureau dat organisaties ondersteunt bij het vertalen van duurzame doelen naar praktische oplossingen.
Yvette hielp Jan Terlouw daar waar nodig en lichtte het ontstaan van de toekomststoel toe. Op hun site vertellen de initiatiefnemers: De #toekomststoel is een idee van Jan Terlouw. De #toekomststoel is een lege stoel die in iedere vergadering en elk overleg de toekomst vertegenwoordigt en ons eraan helpt herinneren om duurzaamheid mee te wegen in de beslissingen van vandaag.
Binnen Innerwaard zal de toekomststoel echt een plek gaan krijgen aan tafel van de bijeenkomsten van de Raad van Toezicht, de GMR, het directieteam en de verschillende IKC-/schoolteams.

De ochtend was vol van confronterende feiten en zorgwekkende situaties en juist daarom waren de slotwoorden van Jan Terlouw zo belangrijk: ‘Ik zie veel jonge mensen vandaag de dag die niet meer zien hoe we hieruit moeten komen. Maar ik zeg: wanhoop niet! Wanhoop leidt nergens toe, hoop leidt naar een oplossing. En ik wéét dat we het kunnen. We kunnen tegenwoordig kuiltjes graven op Mars en operaties uitvoeren via aderen… dan kunnen we met zijn allen ook dit probleem aan.’
En als ik dan toch íemand moet geloven op dit gebied, is het Jan Terlouw wel. Als hij er vertrouwen in heeft, wie ben ik dan om daaraan te twijfelen?

Na een lekkere lunch gingen we wat meer de praktijk in. Frederike Noppers sprak namens de organisatie Think Big Act Now. Frederike is Adviseur Duurzaamheid & Circulair Ondernemen.
Met een korte quiz werkte Frederike onze after-lunch-dip weg en gaf ons verschillende verrassende inzichten. Zo had ik niet gedacht dat er meer microplastics rondzwerven door de slijtage van autobanden op asfalt dan door de enorme berg aan beautyproducten en hun verpakkingen.
Na deze algemene quiz moesten we zelf met de billen bloot: we vulden allemaal de test Mijn verborgen impact in. De reacties in de zaal waren verschillend: de één kocht wel erg veel kleding, een ander kon wel wat minder vliegen en de volgende bedacht dat het huis wel wat kleiner kon, nu de kinderen de deur uit waren.

Frederike liet ons zien dat vooral de enorme hoeveelheid spullen in ons land heel veel verborgen impact heeft. Niet zozeer impact op het stukje aarde waar wij zelf leven, maar vooral op de gebieden waar al die spullen geproduceerd worden. Ook werd helder in beeld gebracht dat niets doen niet loont: herstellen van wat we nu aanrichten is uiteindelijk duurder dan de aanpassingen die we kunnen maken.

Lichtpuntje: je hebt altijd zelf de keus om iets niet of anders te doen. Een mooi ezelsbruggetje bij naderende aankopen is BAM!: kan het bewuster, anders of minder?!

Na een lekkere lunch gingen we wat meer de praktijk in. Frederike Noppers sprak namens de organisatie Think Big Act Now. Frederike is Adviseur Duurzaamheid & Circulair Ondernemen.

Daarna ging ieder team aan de slag om te bedenken wat het kan gaan doen om duurzaamheid op het eigen IKC of op de eigen school meer vorm te geven, zowel qua bedrijfsvoering als in de klas met de leerlingen. Al rondlopend door de zaal hoorde ik verschillende ideeën:

• Afval van eten en drinken mee terug naar huis geven;
• Eten en drinken alleen mee laten nemen in herbruikbare bakjes en bekers;
• Challenge voor de bovenbouw: zo lang mogelijk niet met de auto naar school;
• Bij traktaties de ‘prullaria’ weren (kleine cadeautjes die vaak in de prullenbak belanden);
• Alle IKC’s een groen speelplein;
• Leveranciers onder de loep nemen;
• Meer letten op deuren dicht, lampen uit etc.
• Lessen geven over duurzaamheid en de SDG’s;

…en vooral: veel praten, bespreken en de liefde voor de natuur uitdragen en voorleven. Onze kinderen, onze leerlingen zijn de regisseurs van de toekomst! Zij zullen degenen zijn die afgerekend worden op de gestelde duurzaamheidsdoelen en hun kinderen en (achter)kleinkinderen zullen het moeten doen met wat wij samen achterlaten. Laten we er samen voor zorgen dat ons onderwijs er in elk geval aan bijdraagt dat we dat met zijn allen zo bewust en duurzaam mogelijk doen.

Aan het eind sloot Annemieke deze studiedag af. Al met al was het veel luisteren en stilzitten (weten wij ook weer eens hoe dat voelt) en dat vonden sommige collega’s wel jammer. Toch zijn er figuurlijk veel zaadjes geplant en denken we dat het een mooie start is van gezamenlijk werken aan onze nieuwe koers: Verbinden met de toekomst!